Digitale geschiedenis, de depressie slaat toe

Door José de Kruif  —

Op 7 januari 2013 organiseerde het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap (KNHG) samen met het Huygens ING een studiedag over het thema digitale geschiedenis. Diverse sprekers behandelden uiteenlopende aspecten van dit thema. De nadruk in de diverse papers lag niet zozeer op het technologische vlak (de ontwikkeling van tools & software en de productie van data of digitale bronnen) maar op een wat deprimerende  toelichting op de onmogelijkheden van de onderzoekers zelf, zo leek het.

Van de toegezegde drie onderwerpen:

• hoe veranderen historisch onderzoek en onderwijs door nieuwe technologieën?
• welke nieuwe onderzoeksvragen maken zij mogelijk?
• welke methodologische gevolgen heeft het gebruik van digitale bronnen

kwam niet zoveel terecht. De dag bood enkele interessante lezingen over institutionele aspecten en toelichting op nieuw gedigitaliseerd materiaal. Maar een aantal inhoudelijke presentaties boden ook een staalkaart van wat er niet kan. “Text mining laat ook ruis zien”, “het biografisch portaal kent lacunes en problemen voor wie het wil gebruiken voor demografisch onderzoek”. Tja, het is het lot van de historicus. Of je nu het archief in gaat of een (gedigitaliseerde) bron met nieuwe technieken probeert te benaderen: er zijn altijd haken en ogen. Het was grappig om te zien dat men gewend is aan papieren bronnen met tekortkomingen, maar dat van ICT en digitale toepassingen een perfecte match met de eigen onderzoeksvraag wordt verwacht. Terwijl ook de allerbeste text mining techniek de bron zelf niet zal verbeteren. Nieuwe technieken zijn tijdbesparend, bieden nieuwe mogelijkheden om te rekenen aan teksten, bieden mogelijkheden om (big) data efficienter en op nieuwe manieren te minen, maar zijn natuurlijk evenmin volmaakt als een kast vol archiefmateriaal dat is. Eén van de weinige lezingen waarin inderdaad technologie aan bod kwam, was die van Rens Bodt. Maar ook die bood, behalve een nieuwe methode om auteurschap te achterhalen, geen nieuwe vergezichten. Terwijl die er wel zijn, natuurlijk. Het wachten is op een congres waarin inderdaad nieuwe onderzoeksvragen aan bod komen.